วัคซีนหยดแรกจากอกแม่ คุณค่ามหาศาล

สารอาหารในน้ำนมแม่ทราบกันดีว่าน้ำนมแม่ดีที่สุด แล้วคุณแม่แต่ละคนทราบหรือไม่ว่า น้ำนมของแม่ที่ว่าดีที่สุดนั้นมีสารอาหารใดบ้าง ที่มีประโยชน์กับลูกน้อย
 
ระยะของน้ำนมแม่
น้ำนมแม่แบ่งออกเป็น 3 ระยะ คือ ระยะหัวน้ำนม (Colostrums) จะหลั่งในช่วงระยะแรกๆ หลังคลอด น้ำนมจะมีสีเหลืองข้น ถัดมาคือระยะน้ำนมปรับเปลี่ยน (Transitional milk) คือ ระยะการเปลี่ยนจากหัวน้ำนมแม่เป็นน้ำนมแม่ จะหลั่งในช่วง 7-10 วันจนถึง 2 สัปดาห์หลังคลอด และช่วงสุดท้ายคือ ระยะน้ำนมแม่ (Mature milk) ซึ่งน้ำนมแต่ละช่วงมีส่วนประกอบหลัก คือ โปรตีน ไขมัน น้ำตาล เกลือแร่ วิตามิน และแร่ธาตุต่างๆ
 
ส่วนประกอบในน้ำนมแม่
น้ำนมแม่ในช่วงระยะหัวน้ำนมจะอุดมไปด้วยโปรตีน สารภูมิคุ้มกัน สารช่วยการเจริญเติบโต เกลือแร่ วิตามิน โดยเฉพาะวิตามินเอ วิตามินเค และวิตามินอี จึงทำให้ลูกน้อยที่ได้รับน้ำนมแม่ในระยะนี้ลดความเสี่ยงต่อภาวะการติดเชื้อได้ดี รวมทั้งระบบเซลล์ต่างๆ ภายในร่างกายก็มีความสมบูรณ์เร็วขึ้น น้ำนมในระยะนี้มีฤทธิ์เป็นยาระบายอ่อนๆ จึงช่วยขับถ่ายขี้เทาได้อย่างสะดวกและลดปัญหาตัวเหลือง
สำหรับน้ำนมแม่ในช่วงระยะหลังสามารถแบ่งส่วนประกอบต่างๆ ที่มีอยู่ในน้ำนมออกเป็น 2 ส่วนคือ ส่วนที่ปกป้องร่างกาย และส่วนของสารอาหารต่างๆ
ส่วนที่ปกป้องร่างกาย ได้แก่ ส่วนที่เกี่ยวกับภูมิคุ้มกัน เช่น อิมมูโนโกล-บูลิน, โปรตีนที่ช่วยต่อต้านเชื้อโรค และเม็ดเลือดขาว ถัดมาคือส่วนที่ เกี่ยวกับการเติบโต และสุดท้ายคือสารช่วยระบบการย่อยและฮอร์โมนต่างๆ
 
สำหรับสารอาหารที่อยู่ในน้ำนมแม่จะประกอบไปด้วยสารต่างๆ ดังนี้
 
คาร์โบไฮเดรต สารคาร์โบไฮเดรตหลักที่มีอยู่ในน้ำนมแม่ คือ น้ำตาลแลคโตส ซึ่งเมื่อเทียบกับสัตว์ที่เลี้ยงลูกด้วยนมทั่วไปจะพบว่าในน้ำนมแม่มีปริมาณน้ำตาลแลคโตสสูงที่สุด และเมื่อน้ำตาลแลคโตสถูกย่อยจะได้น้ำตาลกาแลคโตสและกลูโคส ซึ่งน้ำตาลกาแลคโตสถือเป็นส่วนประกอบสำคัญของสารที่ช่วยในการพัฒนาสมอง นอกจากนี้ยังมีสารคาร์โบไฮเดรตเชิงซ้อน คือ น้ำตาลโอลิโกแซคคาไรด์ ซึ่งจะถูกย่อยในลำไส้ใหญ่ จึงช่วยในเรื่องระบบการขับถ่าย
 
ไขมัน คือ อีกหนึ่งแหล่งพลังงานสำคัญในน้ำนมแม่ คือ ไขมัน มีส่วนช่วยในการพัฒนาระบบประสาทและสมองของเด็กให้มีการเจริญเติบโตอย่างรวดเร็ว น้ำนมแม่อุดมไปด้วยกรดไขมันจำเป็นในกลุ่มโอเมก้า-3 คือ DHA และกลุ่มโอเมก้า 6 คือ AA ซึ่งช่วยในเรื่องการพัฒนาระบบประสาทและการมองเห็นของทารกได้เป็นอย่างดี
 
โปรตีน แม้ว่าโปรตีนในน้ำนมแม่จะมีปริมาณต่ำสุด (ประมาณร้อยละ 0.9) เมื่อเทียบกับปริมาณโปรตีนในน้ำนมของสัตว์ชนิดอื่น แต่ก็เพียงพอต่อความต้องการของวัยเบบี๋ และเหมาะสมกับการทำงานต่อไตของเด็กๆ ที่ยังทำงานได้ไม่เต็มที่ ส่วนประกอบสำคัญของโปรตีนในน้ำนมแม่ คือ เวย์และเคซีน ซึ่งทำให้โปรตีนในน้ำนมแม่ย่อยง่าย อีกทั้งยังช่วยในการดูดซึมแคลเซียม ธาตุเหล็ก สังกะสี และทองแดงอีกด้วย
 
วิตามิน วิตามินต่างๆ ที่อยู่ในน้ำนมแม่แบ่งได้เป็น 2 ประเภท คือ วิตามินที่ละลายในน้ำ ได้แก่ วิตามินบีหก วิตามินซี ฯลฯ ซึ่งวิตามินในกลุ่มนี้จะมีมากหรือน้อยขึ้นอยู่กับการกินอาหารของแม่ เนื่องจากวิตามินชนิดนี้จะไม่มีการสะสมในร่างกายของแม่ อีกชนิดหนึ่งคือ วิตามินที่ละลายในไขมัน ได้แก่ วิตามินเอ วิตามินดี วิตามินอี และวิตามินเค สำหรับวิตามินในกลุ่มนี้จะมีเพียงพอสำหรับเด็กๆ เนื่องจากมีการสะสมอยู่ในร่างกายของคุณแม่ สามารถดึงออกมาใช้ได้ ไม่ได้ขึ้นอยู่กับการกินอาหาร
 
แร่ธาตุ แร่ธาตุที่พบในนมแม่ ได้แก่ แคลเซียม ธาตุเหล็ก ลูกน้อยที่กินนมแม่อย่างเดียวในช่วง 4-6 เดือนแรกจะไม่มีธาตุเหล็กหลงเหลือในอุจจาระ ซึ่งจะช่วยลดโอกาสการติดเชื้อได้ ในทางกลับกันหากมีการให้อาหารเสริมเร็วเกินไปอาจส่งผลให้อาหารอื่นไปขัดขวางการดูดซึมธาตุเหล็กได้
 
นอกจากสารอาหารหลักๆ ที่กล่าวถึงในข้างต้นแล้ว ในน้ำนมแม่ยังมีส่วนประกอบอื่นๆ ที่มีประโยชน์ต่อร่างกายของเด็กๆ อีกมากมาย ดังนั้นเพื่อให้ลูกมีร่างกายที่สมบูรณ์ แข็งแรง คุณแม่จึงไม่ควรพลาดโอกาสดีๆ ในการให้ลูกน้อยได้รับคุณค่าจากน้ำนมแม่อย่างเต็มที่
 
ขอขอบคุณข้อมูลดีดีจาก : ชุดหนังสือ ‘มีอะไรในน้ำนมแม่’ โดย สำนักงานกองทุนสนับสนุนการสร้างเสริมสุขภาพแห่งชาติ (สสส.) เผยแพร่ผ่านเว็บไซต์ ศูนย์นมแม่แห่งประเทศไทย